Analiza przychodów Państwa a podatek VAT

Polska ma wysoką stawkę podstawową VAT. Jest ona wyższa niż w większości krajów UE.

Wpływy podatkowe zasilające budżet państwa są 4-krotnie większe od przychodów podatkowych zasilających budżety jednostek samorządu terytorialnego. O takiej proporcji decydują przede wszystkim wpływy z dwóch podatków pośrednich, tj. VAT-u i akcyzy, które stanowią dochód wyłącznie budżetu państwa. Suma wpływów z tych dwóch podatków stanowi ponad połowę wszystkich dochodów podatkowych osiąganych łącznie przez budżet państwa i budżety samorządowe [1].

Rys.1. Dochody budżetu z podatku VAT

Źródło: Money.pl na podst. analiz z wykonania budżetu przeprow. przez NIK oraz informacji o wykonaniu budżetu za 2007 r., przedstawionej przez rząd.

Podatek od wartości dodanej, czyli VAT, jest mniej zauważalny niż podatek dochodowy – nie robimy dorocznego rozliczania zapłaconego VAT, tak jak w przypadku PIT-u. VAT do połowy 2011 roku przyniósł budżetowi ponad 1.100 mld zł. Podatek VAT ma jeszcze jedną ważną cechę: jest skomplikowany i niejednoznaczny.

Rocznie statystycznie każdy Polak płaci ponad 3 tys. zł. VAT-u.

Rys.2. Udział VAT w innych podatkach

Źródło: Money.pl na podst. analiz z wykonania budżetu przeprowadzonego przez NIK oraz informacji o wykonaniu budżetu za 2007 r., przedstawionej przez rząd.

Wyraźny wzrost udziału podatku VAT w ogólnych przychodach budżetowych widać szczególnie wyraźnie po naszej akcesji do UE i po wprowadzeniu dla przedsiębiorców opodatkowania liniowym podatkiem dochodowym w wysokości 19 %.

Rys.3. Zestawienie dochodów podatkowych w latach 2008 i 2009 (w mln zł)

Źródło: www.mf.gov.pl

VAT stanowi około 70 % wszystkich dochodów podatkowych, a wpływy z niego co roku rosną, stanowiąc obecnie ponad 45 % wpływów do polskiego budżetu. Podniesiona do 23% stawka VAT to 5 mld zł dodatkowych środków, a odebranie przedsiębiorcom możliwości odliczania podatku od paliwa to kolejne 1,8 mld zł.

Na wysokość prognozy przychodów z podatku VAT decydujący wpływ mają: podniesienie na 3-letni okres stawki VAT (do 23% i 8%) oraz utrzymanie ograniczeń w zakresie odliczania VAT od samochodów osobowych z homologacją ciężarową i paliwa. Wyższy VAT to efekt kryzysu finansowego. Większość krajów UE, chcąc nadrobić mniejsze wpływy do budżetów, podniosła stawki podatku od towarów i usług. Należy przy tym pamiętać, że w Polsce obowiązuje jedna z najwyższych stawek w całej Europie. Wyższe są tylko na Węgrzech w Szwecji i Danii – 25 proc.

Szczegółową analizę udziału podatku VAT w PKB przedstawia tabela nr 1.

Tabela nr 1. Podatek od towarów i usług a PKB

• Ustawa budżetowa 2011

Źródło: opracowanie na podstawie danych zawartych na: http://www.mf.gov.pl/index.php?const=3&dzial=149&wysw=14

Rys.4. Wpływy i zwroty podatku VAT

Źródło: http://www.mf.gov.pl/index.php?const=3&dzial=149&wysw=14

Biorąc pod uwagę pływ zmian na sytuację gospodarstw domowych, czyli nie obciążanie przeciętnego Polaka znacznymi kosztami, istotne jest przeanalizowanie kosztów VAT dla gospodarstwa domowego. Według Centrum im. Adama Smitha obciążenie przeciętnego obywatela podatkami pośrednimi i bezpośrednimi w Polsce wynosi 44,8%. Stosunek dochodów podatkowych do dochodów Skarbu Państwa w 2007 roku wynosił w Polsce 34,2%. Koszyk zakupowy przeciętnego Polaka pozwala na określenie udziału podatków pośrednich (VAT + akcyza) w wydatkach konsumpcyjnych z osiągniętego przeciętnego dochodu (tab.2).

Tabela 2. Koszyk zakupów przeciętnego Polaka na rok 2011

Źródło: Instytut Globalizacji Podatki pośrednie płacone w kupowanych produktach za przeciętna pensje netto w Polsce w 2011 roku.

Wyniki wskazują, że żywność stanowi tylko 24% wydatków w koszykach konsumentów. Podniesiony VAT na poszczególne produkty w miesięcznych wydatkach Polaków, nie powinien więc wykazywać znaczących zmian. Może on natomiast doprowadzić do wzrostu gospodarczego spowodowanego niższymi cenami na pozostałe dobra i podniesienie jakości życia Polaków.

Ujednolicenie stawek VAT niewątpliwie doprowadziłoby do wzrostu cen podstawowych nieprzetworzonych produktów żywnościowych, jednak spadłyby ceny innych produktów i usług np. energii, paliwa, wody itp. Ostatecznie zbilansowany koszyk zakupów nie uległby znaczącym zmianom.